«سعید ارباب شیرانی» یکی از نمونههای برجسته تخیل فرهیخته بود
به گزارش آتیه آنلاین به نقل از ایرنا، حسن بلخاری رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، در مراسم مجازی بزرگداشت مرحوم سعید اربابشیرانی مترجم، مؤلف و استاد دانشگاه که عصر امروز (دوشنبه) به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد، گفت: مرحوم اربابشیرانی معلم بسیار برجستهای بود و انرژی و عشق فوقالعادهای در تدریس داشت. معلمان خوب، شوق دانش و شکوفایی فطرت علمی را در دانشجویان بیدار میکنند.
وی افزود: مرحوم اربابشیرانی در دوره دکتری، رساله بسیاری جذابی درباره بررسی تطبیقی داستان یوسف در متون ادبی بهویژه دو متن قدسی تورات و قرآن نوشت و تحلیل و نقد جامعی در حوزه شناسایی حضرت یوسف ارائه کرد. انتخاب این موضوع برای رساله و همچنین پرداخت قدرتمندانه او، این اثر را به یکی از آثار معتبر در حوزه رویکردهای تطبیقی در پژوهش و شناسایی چهرههای برجسته دینی و اسطورهای، تبدیل کرد.
بلخاری تصریح کرد: مرحوم اربابشیرانی ترجمه بسیار برجستهای از کتاب تاریخ نقد جدید، اثر رنه ولک داشت و در کشور ما هم او را به ترجمه هشت جلدی این اثر میشناسند. او بیست سال از عمرش را صرف ترجمه این اثر مهم کرد که از دیدگاه متفکران تراز اول جهان، یکی از آثار کمنظیر در حوزه نقد ادبی است. این کتاب، فقط تاریخ نقد نیست بلکه اطلاعات بسیار وسیع جامعهشناختی، تاریخی و ادبی به انسان میدهد و بنا بر مفهوم گستردهای که نقد دارد، انسان را در متن و جهان نقد وارد میکند.
وی گفت: نقد، به یک عبارت، کشف باطن متن است. خود نقد در تاریخ ادبیات و هنر تمدنها و کشورها، صرفا قضاوت در باب آثار نیست؛ بلکه با تأویل، رمزگشایی و کند و کاو در جان و بطن اثر، همنشینی دارد. به همین دلیل لازم است منتقد از فراسوی یک جهان فراخ به متن نگاه کند. رنه ولک در تاریخ نقد جدید، چنین نگاه منتقدانهای دارد. این کتاب، جهان ادبی و هنری در حوزه نقد را متحول کرد. ترجمه این کتاب، جزو کارهای سترگ مرحوم شیرانی است. عظمت این کتاب برای همگان مشهود است. من مترجم را یک تکنسین که کلمهای را از یک زبان به زبان دیگر برمیگرداند، نمیدانم.
رساله شیرانی الگویی برای رسالهنویسی است
مجدالدین کیوانی عضو شورایعالی بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی بیان کرد: سعید اربابشیرانی با اینکه استاد نقد ادبی در دانشگاه جندیشاپور بود و سالها تدریس کرد، ولی بیشتر بهعنوان یک مترجم برجسته شد.
وی با اشاره به همکاری با شیرانی در ترجمه دایرةالمعارف، بریتانیکا، اظهار کرد: رضا نیلیپور از او اجازه خواست تا رساله دکترایش در دانشگاه پرینستون را ترجمه کنیم و او هم موافقت کرد. سال ۱۳۸۹ که شیرانی از دنیا رفت، من ترجمه آن را آغاز کردم. وقتی رساله دکتری شیرانی را میخوانیم، متوجه سطح نازل رسالههای فعلی میشویم. رساله شیرانی الگویی برای رسالهنویسی است.
کیوانی ادامه داد: این کتاب، اشکال یک اسطوره؛ گوناگونی شخصیت ادبی حضرت یوسف نام دارد. یوسف در فرهنگهای یهودی، مسیحی و اسلامی برجستگی خاصی دارد. در قرآن یک سوره کامل به نام یوسف داریم که تقریبا تمامش درباره داستان حضرت یوسف است. در کتاب مقدس هم سیزده فصل به داستان یوسف اختصاص داده شده است. چهره یوسف در کتاب مقدس، تا حدی با قرآن متفاوت است. در کتاب مقدس، یوسف بهعنوان یک شیخ یهود مطرح است نه یک پیامبر اما در اسلام او را یکی از انبیا میدانند. در کتاب مقدس، یوسف چهره معنوی ندارد و بیشتر تاجر و مباشر است، شیرانی داستان یوسف را که هم در ادبیات غربی مطرح بود و هم در ادبیات مسلمانان، بررسی کرد.
هلن اولیایینیا استاد بازنشسته دانشگاه اصفهان نیز در این مراسم اظهار کرد: دکتر شیرانی استادان خوب را به دانشگاه جذب میکرد و برای ارتقاء سطح علمی دانشجویان برنامهریزی داشت. علاوه بر دانشجویان، استادان هم به دکتر شیرانی علاقهمند بودند. ما شاید خوششانسترین دانشجویان آن زمان بودیم که در چنین سیستمی تربیت شدیم.
وی در ادامه خاطراتی از شیرانی را بازگو کرد.
رضا نیلیپور استاد بازنشسته دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی هم دراین مراسم گفت: ترجمه تخیل فرهیخته، نخستین اثر ترجمه برجسته اربابشیرانی است در باب معرفتشناسی در حوزه نقد ادبی که بسیار اهمیت دارد. خود شیرانی یکی از نمونههای برجسته تخیل فرهیخته بود و تأثیر ادبیات در پرورش چنین تخیلی را به ما یادآور میشد. بعدها در متون زبانشناسی به نقش معرفتشناختی زبان و ادبیات اهمیت دادند.
ارباب شیرانی، سنجشگر فرهنگی بود
در ادامه ابوالفضل حری استادیار زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه اراک بیان کرد: مرحوم اربابشیرانی نه فقط یک معلم، مترجم و استاد بسیار خوب بلکه یک انسان بسیار شریف بود که به ما درس زندگی میداد. رساله دکتری او درباره حضرت یوسف، نشاندهنده سنجشگری ادبی اوست. او در مقام سنجشگر فرهنگی، توانست گزارشهای مختلف داستان یوسف را در قرآن، کتاب مقدس و متون غنایی فارسی و انگلیسی، به شکلی نظاممند بررسی کند.
وی ادامه داد: در این رساله، سیر دقیقی از داستان در متون قدسی ارائه شده و سپس با گذار از متون قدسی به متون ادبی، داستان یوسف با نگاهی به کهنترین گزارشهای فارسی و انگلیسی، بازآرایی شده است. همچنین با بررسی پیمایههای عرفانی در منظومه عرفانی عبدالرحمن جامی، تمثیلی از عشق با عنوان از بصر تا بصیرت، ارائه دادهاست.
وی افزود: اربابشیرانی، یوسف را کهنالگویی میداند که چندین وجه زندگی پیچیده بشری را به نمایش میگذارد و این کهنالگو، تجسم این آرزوی انسان است که در تصور خود از جهان، وسیلهای برای گشودن رموز پیامهایی عرضه کند که در هر زمان ذهن را به خود مشغول میدارند. اربابشیرانی، یوسف را با توجه به دانشی که در حوزه نجوم دارد، تحقق این آرزوی بشر میداند.
امیدعلی شهنی کرمزاده عضو هیأتعلمی دانشگاه جندیشاپور نیز در این مراسم تأکید کرد: من در دانشگاه جندیشاپور و در تعاملاتم با اربابشیرانی فهمیدم که علوم انسانی بهویژه ادبیات چقدر به ریاضی نزدیکند. ترجمه کتاب معروف تاریخ نقد ادبی جدید کار بسیار سختی بود که شیرانی آن را انجام داد، بهویژه اینکه جلدهای آخر را در دوران بیماری ترجمه کرد.
به گزارش ایرنا، سعید ارباب شیرانی (۱۳۸۹–۱۳۱۶ش) مؤلف، مترجم حوزه نقد و متون ادبی، نویسنده، در سال ۱۳۱۶ش در اصفهان به دنیا آمد.
وی پس از طی دوران دبستان و دبیرستان در اصفهان، در رشته زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه تهران به تحصیل پرداخت. در سال ۱۳۴۰ش برای ادامه تحصیل به آمریکا رفت و ضمن تدریس فارسی در بخش شرقشناسی دانشگاه پرینستون، از دانشگاه راتگرز (دانشگاه ایالتی نیوجرسی) درجه فوق لیسانس ادبیات انگلیسی و از دانشگاه پرینستون درجه فوق لیسانس و دکترای ادبیات تطبیقی دریافت کرد.
او بعد از انقلاب به تدریس درس نقد ادبی در دانشگاه علامهطباطبایی پرداخت و همزمان به ترجمه و تألیف برخی آثار مهم در زمینه نقد ادبی روی آورد. ترجمه کتاب معروف تخیل فرهیخته، نورتروپ فرای و کتاب تاریخچه نقد در ادبیات قدیم عرب از جمله آثار او به شمار میرود.
این نویسنده و مترجم به خاطر ترجمه کتاب چندجلدی تاریخ نقد جدید تألیف رنه ولک، موفق به دریافت جایزه کتاب سال در بخش ترجمه شد. این کتاب از جمله شاخصترین کتابها در زمینه تحلیل و بررسی تاریخ نقد در غرب است که در ۸ جلد و بیش از ۴هزار صفحه از سوی انتشارات نیلوفر به بازار کتاب عرضه شد و قرار بود شیرانی جلد نهمی که راهنمای ۸ جلد قبلی باشد را هم منتشر کند.
ارباب شیرانی چندین سال به بیماری سرطان مبتلا بود و در کشور آمریکا با شیمی درمانی به معالجه این بیماری میپرداخت، اما در نهایت توان جسمی او نتوانست بر بیماری فایق آید و روز ۲۲ اسفند سال ۱۳۸۹ش و بعد از تحمل درد شدید ناشی از شیمی درمانی و بیماری دار فانی را وداع گفت.
پیکر این مترجم نامدار حوزه نقد و متون ادبی در کشور آمریکا تشییع و به خاک سپرده شد.