حضور همه ذینفعان در تصمیمسازی، تنها راه نجات زایندهرود
به گزارش آتیه آنلاین، خشک شدن زاینده رود مشکلات زیادی برای این شهر ایجاد کرده است. یکی از مطالبات اصلی مردم این شهر، برقراری مجدد جریان زاینده رود است اما آیا میتوان بدون کاهش مصارف، آب دائمی در زاینده رود داشت؟ سروش طالبی پژوهشگر آب و توسعه در گفتوگو با آتیه آنلاین بیان کرد: گروهی از کشاورزان اصفهان حق تاریخی و محکمی دارند. از نظر کشاورز پایین دست، پذیرش اینکه آب نیست، کمی سخت است.
وی افزود: کشاورزان حق تاریخی دارند و نمیشود این حق را کتمان کرد. بالادستیها هم حق دارند. صنعت هم حق دارد و طی این سالها سرمایهگذاری کردهاند و وابستگی به آب ایجاد شده است.
این پژوهشگر آب و توسعه بیان کرد: در شرایط فعلی، دولت یک طرف قرار گرفته است و همه اصفهانیها همزبان و هم روایت شدهاند و در طرف دیگر قرار گرفتهاند.
وی افزود: استاد دانشگاهی در تهران و بقیه شهرها سراغ ندارم که مدافع انتقال آب بین حوضهای باشد، اما همه اساتید دانشگاههای اصفهان معتقدند که باید انتقال آب بین حوضهای برای زاینده رود انجام شود.
طالبی ادامه داد: هیچ فعال محیط زیستی نیست که اولویت اصلیاش حفظ تالاب نباشد و موافق انتقال آب باشد، ولی در اصفهان فعالان زیست محیطی همچنان میگویند که کشاورزان باید به حق خود برسند و انتقال بین حوضهای انجام شود.
وی گفت: معتقدم گروههایی که اکنون حضور دارند و مطالبه میکنند، فراتر از صنف کشاورز هستند اما صنف به قدری خوب عمل کرده است که توانسته است گفتمانی بسازد. این گفتمان به شدت گفتمان غالب شده است. بقیه جامعه هم بدون اینکه اطلاع داشته باشند، دارند پشت گروهی حرکت میکنند که با آن تعارض ذاتی دارند و زیر بیرق این گروه سینه میزنند.
تعارض محیط زیستیها با کشاورزان
این پژوهشگر آب و توسعه بیان کرد: محیط زیستیهای اصفهان در واقع با کشاورزی تعارض دارند اما واقعا متوجه این مسئله نیستند.
وی یادآور شد: آورد رودخانه زاینده رود بهطور طبیعی ۸۰۰ میلیون متر مکعب بوده است، با انتقال آب این رقم به بیش از ۱۴۰۰ میلیون متر مکعب رسیده است.
طالبی بیان کرد: اگر حقابه کشاورزان تامین شود -که محیط زیستیها هم همین را مطالبه میکنند- اصلا به این معنی نیست که آبی به تالاب گاوخونی برسد و ۱۲ ماه سال آب در رودخانه جریان داشته باشد.
وی گفت: محیط زیستیها و شهروندان اصفهان روایت کشاورزان را تکرار میکنند، بدون اینکه اطلاع داشته باشند که پیگیری این راه حل، آنها را به خواسته شان نمیرساند.
این پژوهشگر آب و توسعه تاکید میکند: نیاز است که رسانه کار خودش را درست انجام دهد. محقق کار خودش را درست انجام دهد. بر عکس اینکه میگویند برای حل تعارض در یک مسئله نیاز به روایت یکسان داریم و باید چشمانداز یکسانی بوجود آید، من به این مسئله اعتقاد ندارم و نمیدانم چطور چنین چیزی ممکن است.
وی اضافه کرد: من معتقدم که تا حدود خوبی در شهر اصفهان روایت یکسانی وجود دارد، ولی این روایت یکسان از ناآگاهی و بیخبری بسیاری از بازیگران ضعیف حوزه استفاده میکند و به آنها این گفتمان و روایت غالب را تحمیل میکند. بدون اینکه بدانند چیزی که میخواهند این نیست.
طالبی گفت: فعالان محیط زیست همان مطالبه غالب را تکرار میکنند، در حالی که سال ۹۷ و ۹۸ که سال خیلی پربارشی در حوضه زاینده رود مثل بقیه جاهای کشور بود و در چلگرد ۲۲۰۰ میلیمتر باران آمد، بیش از دو میلیون متر مکعب آب وارد زایندهرود شد، آیا رودخانه دائما آب داشت؟
وی افزود: در خوشبینانهترین حالت که همه انتقالهای آب انجام شود و اتفاقات خوب از نظر آنها بیفتد، باز هم دو میلیارد متر مکعب آب وارد سد نمیشود. در همان سال پربارش، کشاورزان دو نوبت کشت کردند. ۴۰ میلیون متر مکعب آب برای تالاب گاوخونی رها شد.
این پژوهشگر آب و توسعه با اشاره به سخنان مدیر کل محیط زیست استان، عنوان کرد: از کل حجم آب رهاسازی شده برای تالاب، ۱۰ میلیون متر مکعب یا کمتر وارد این تالاب شد. این رقم کمتر از ۶ درصد حقابه تالاب بود.
وی افزود: رودخانه جریان دائمی در کل سال نداشت. نهایتا در پنج تا شش ماهی که کشاورزان آب لازم داشتند، این آب جاری بود. میخواهم بگویم که این مسایل را باید نشان داد و مطرح کرد.
طالبی بیان کرد: کشاورزان مظلوم بودند و حقشان خورده شده است. همه این سخنان درست اما اینکه همه مردم، حرفشان حرف کشاورزان باشد و دولت را خرسی فرض کنند که از آن یک مویی بکنیم -که این مو میتواند پول و انتقال آب کارون باشد-، لزوما منافع همه اقشار جامعه را تامین نمیکند.
او افزود: دولت نقش تامین کننده آب را برای خودش تعریف کرده است. به مردم میگوید که شما منتظر بمانید، من جمعی از سیاستمداران همیشگی را دور میز جمع میکنم، با هم مصوبه تصویب میکنیم. پول اختصاص میدهیم، پروژه تعریف میکنیم و نهایتش اینکه زاینده رود را برای شما احیا میکنیم.
این پژوهشگر آب و توسعه بیان کرد: به جای این روند، به نظر من باید تا حدود زیادی خود ذینفعان محلی در تصمیمسازیها حضور داشته باشند. هم در سطح زیرین و هم در ستاد منطقه باید ذینفعان حضور باشند. دولت هم یکی از اعضای گوشه میز مذاکرات باشد. نباید دولتیها صرفا در تصمیمسازیها حضور داشته باشند بلکه باید یک کشاورز هم در جلسه باشد که همه با هم تصمیم بگیرند.
او بیان کرد: در ذهن کشاورزان اصفهان این است که در چه صورت میتوانم چیزی به نفع خودم از دولت دریافت کنم. در چه صورتی میتوانم در ردیف معمولی بودجه، طرحی بگنجانم که یک قسمت آن به نفع کشاورز باشد.
طالبی عنوان کرد: با ارزش پول چند سال پیش، ۲۰ هزار میلیارد تومان برای تکمیل بهشت آباد لازم است. کشاورزان تا وقتی فکر میکنند اگر این پول را از بودجه بکنیم، خوب است، تنها مطالبه این است که پروژه انتقال اجرا شود. اگر کشاورزان احساس کنند که این پول متعلق به خودشان است و بتوانند برای آن برنامهریزی کنند، آنگاه ممکن است تصمیمات تغییر کند.
وی افزود: اگر کشاورزان بدانند که میتوانند تصمیم بگیرند که با این ۲۰ هزار میلیارد تومان چه کاری انجام دهند و کجا آن را هزینه کنند که منافع بیشتری خواهد داشت، ممکن است نتیجه تصمیم آنها لزوما بهشت آباد نشود.
این پژوهشگر آب و توسعه گفت: حدود ۱۷ درصد سهام فولاد مبارکه و ۱۰ درصد پالایشگاه اصفهان متعلق به دولت است. این دو سهام سودده و پرارزش هستند. احتمالا عددش معادل ۲۰ هزار میلیارد تومان میشود. تصور میکنم اگر به کشاورزان بگویند به جای اینکه ۳۵۰ میلیون متر مکعب آب جدید بیاوریم، برای جمعی که مجموع حقابهشان ۳۵۰ میلیون متر مکعب میشود، سهام رایگان این دو مجموعه را به آنها واگذار میکنیم، نتایج دیگری بدست آید.
وی افزود: به نظر من این خیلی انتخاب اقتصادیتری خواهد بود و نتیجه مناسبتری برای زاینده رود و کل ذینفعان آنجا خواهد داشت.
کشاورزی انتخاب نسل بعد نیست
اگرچه به نظر میرسد که شغل برای کشاورزان مهم باشد و به راحتی با توزیع پول نتوان آنها را راضی کرد که به دنبال حقآبه نباشد و شاید تعریف معیشت جایگزین برای آنها اهمیت بیشتری پیدا کند اما طالبی معتقد است: واقعیت این است که برای نسل آینده کشاورزانی که امروز نسبت به نبود حقآبه اعتراض میکنند، نمیتوان شغل کشاورزی را متصور شد.
وی افزود: اصلا امکانپذیر نیست که به دهه هفتاد برگردیم. در اصفهان نبود آب سطحی دلیل کوچکتری برای بروز مشکل در کشاورزی است. این منطقه آب زیرزمینی خود را از دست داده است.
این پژوهشگر آب و توسعه عنوان کرد: اگر برداشت از آب سطحی در این سالها چیزی حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون متر مکعب اضافه شده باشد، در آب زیرزمینی میزان برداشت از 4 میلیارد متر مکعب به 2.3 میلیارد متر مکعب رسیده است.
وی ادامه داد: اگر این رقم را معادل سازی کنیم یعنی ۱.۶ میلیارد متر مکعب آبدهی رودخانه از دست رفته است. پس باید یک زاینده رود دیگر بهطور کامل بیاوریم که این نیاز مرتفع شود.
طالبی عنوان کرد: این توهم که تصور میشد در اصفهان میتوان آب زیادی مصرف کرد، باید از بین برود.
وی تاکید کرد: دولت به جای این که خودش تصمیم بگیرد اعتبارات زاینده رود چگونه هزینه شود، باید اختیار این پول را به خود مردم بسپرد.
صنف کشاورزی نماینده همه کشاورزان نیست
این پژوهشگر آب و توسعه گفت: از سال ۹۳ به بعد مشارکت کننده اصلی و تصمیم گیرنده اصلی در حوضه زاینده رود صنف کشاورزان بودند.
طالبی عنوان کرد: وقتی آب کم است، تعارض بین کشاورزان ذاتی است. در تابستان امسال چون در شبکه آبشار درخت و گاوداری است، کشاورزان آن ناحیه خیلی نیاز دارند که کمی آب رها شود که چاهها آبدار شود. رودشتینیها تمایل دارند آب در پاییز رها شود اما کشاورزان شرق اصفهان میگویند که آب باید در زمان دیگری رهاسازی شود.
وی افزود: وقتی دولت همه کاره باشد، این تعارضهای ذاتی آشکار نمیشود. بلکه همه تصور میکنند که باید همه پشت سر یک نفر حرکت کنند و با دولت بجنگند. نقش کاذب دولت باعث میشود روایت جدید در حوضه شکل نگیرد.
این پژوهشگر آب و توسعه گفت: مشارکت باید متکثرتر شود. شهرداری اصفهان، محیط زیستیها و گروههای مختلف کشاورزان در تصمیمسازیها وجود داشته باشند. مسئولیتپذیری هم وجود داشته باشد.
وی تاکید کرد: به نظر من همه تصمیمات حوضه زاینده رود برای رهاسازی آب این رودخانه را صنف کشاورز گرفته است اما مسئولیتپذیری هم ندارد و امروز برای رهاسازی آب اعتراض میکند. چند ماه بعد هم اعتراض میکنند که چرا سد را خالی نگه داشتید. تصمیم را کشاورزان میسازند و این تصمیم را دولت ابلاغ میکند. نهایتا ظاهرش این است که دولت و شورای تامین استان تصمیم گرفته است و همواره کشاورزان میتوانند به این تصمیم اعتراض کنند. در حالی که باید تناسب مسئولیت و پاسخگویی بهوجود آید.
طالبی بیان کرد: چه در مورد خوزستان و چه در اصفهان دولت بدون مذاکره کردن و جلب توجه صاحبان آب، برای خودش برنامهریزی کرده است. طبیعتا افراد حوضه مبدا یک روزی میگویند به چه حقی این آب را منتقل کردید. هیچ وقت برای اجرای پروژهها هیچ اجازهای از بهرهبرداران گرفته نشده است.