بالاگرفتن تب خرید طلا در ترکیه
اغلب اتفاق میافتد که وقتی یک خارجی برای عروسی در ترکیه دعوت میشود، با این مشکل مواجه است که چه چیزی به عنوان هدیه به عروس و داماد بدهد، زیرا نه لیستی برای راهنمایی هدیه عروسی آنها وجود دارد و نه شماره حسابی در کارت دعوت که هدیه را بهصورت سپرده پرداخت کند. با این همه وقتی متوجه میشود که چه چیزی به عنوان هدیه در عروسیهای ترکیه داده میشود تعجب میکند؛ هدیه عروسی در این کشور معمولا طلا است.
این فلز گرانبها در ترکیه در مراسم عروسی، تولد و ختنهسوران داده میشود. در این کشور بسته به دوری و نزدیکی مهمانان به صاحب جشن، یک ربع سکه (۱.۷۵ گرم طلای ۲۲ عیار به ارزش حدود ۱۰۰ یورو)، نیم سکه، سکه تمام یا دستبند، گردنبند و سایر زیورآلات که از طلا ساخته شدهاند را میتوان هدیه داد. بنابراین، یک زوج جدید میتوانند بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ گرم طلا هدیه بگیرند تا با آن زندگی مشترک خود را آغاز کنند.
در کشوری که نرخ ورود زنان به بازار کار پایین است، این زن است که معمولاً از طلا مراقبت میکند. چنین سنتی به زنان اجازه میدهد تا استقلال مالی خاصی را حفظ کنند، به ویژه در صورت جدایی؛ در طلاق، تمام جواهراتی که در طول عروسی به زوجین داده میشود و نیمی از طلای به دست آمده در طول دوره ازدواج متعلق به زن است. در واقع، سنت دیگری نیز در رابطه با این فلز گرانبها وجود دارد: سنت شبیه به وام با نام «روزهای طلا»، که در آن گروهی از دوستان یا همسایگان به صورت دورهای در خانه یکی از اعضا به بهانه نهار یا شام گرد هم میآیند و در مقابل از هر یک از اعضا یک سکه طلا دریافت میکند. این جلسات ماهانه برگزار میشود و از خانه کسی هم شروع میشود که نیاز مبرم به پول دارد.
واقعیت دیگر در رابطه با طلا در ترکیه این است سکههای طلا به راحتی در دسترساند؛ آنها در هر جواهر فروشی یا در بسیاری از صرافیها فروخته میشوند. فایده این سکهها هم در این است که طلا یک روش پسانداز برای محافظت در برابر کاهش مداوم ارزش لیر ترکیه و یک دارایی قابل تبدیل به پول نقد است. به همین دلیل در دورههایی که لیر به سمت از دست دادن ارزش خود پیش میرود و تورم بیداد میکند، صفهای درازی از شهروندان ترکیه در بازار بزرگ استانبول تشکیل میشود که آمادهاند تا با خرید این سکهها از خود در برابر کاهش ارزش پول ملی محافظت کنند. «آدم کورتولموش»، جواهر فروش در بازار تاریخی استانبول میگوید: «وقتی مردم مشکلات مالی دارند، آنها را از این طریق حل میکنند، سکهها را میفروشند و پول نقد میگیرند».
واردکننده بزرگ
بدیهی است که چنین وضعیتی مستلزم واردات مقادیر زیادی طلای خام است. ترکیه سال گذشته ۲۰ میلیارد دلار از این فلز گرانبها را وارد کرد. واردات طلا به ترکیه تنها در هفت ماهه اول سال جاری تاکنون از ۱۹ میلیارد دلار فراتر رفته است و به همین دلیل دولت سهمیهبندی واردات طلا را کلید زد. طلا یکی از مقصران اصلی کسری تجاری دائمی ترکیه محسوب میشود.
مشکل بزرگ دیگر این است که برآورد ارزش طلای خریداری ذخیره از نظر آماری غیرممکن است چرا که این طلاها از گاوصندوق، کشو یا زیر تشک و بطور کلی خارج از مدارهای مالی سر در میآورد. به همین دلیل است که به دستور دولت، بانکهای ترکیه سالهاست که «روزهای طلایی» خود را تبلیغ میکنند که در آن، شعبههای بانکی، جواهرات و سکههای طلا دریافت و در حسابی ارزش آن را ذخیره میکنند که بعداً میتوان آن را به صورت نقد یا سکههای طلای گواهی شده برداشت کرد. با این حال، کارشناسان تخمین میزنند که ۹۰ درصد از طلای زنان ترک هنوز در خانه ذخیره میشود. میزانی که ارزش آن طبق برخی برآوردها میتواند بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار (تقریبا یک چهارم تولید ناخالص داخلی این کشور) باشد.