سرطان مثانه، چهارمین سرطان شایع در مردان ایرانی
دکتر سید محمد جوزانی، متخصص اورولوژی در مورد این بیماری میگوید: «مثانه اندامی است که ادرار را قبل از خروج از بدن نگه میدارد. بیش از 90درصد سرطانهای مثانه در سلولهای دیواره داخلی مثانه بهوجود میآیند. سلولهای سرطانی مثانه هرچه بیشتر رشد میکنند، میتوانند تومور ایجاد کرده و با گذشت زمان به سایر قسمتهای بدن متاستاز کنند. شیوع سرطان مثانه در مردان بیشتر از زنان و حدود دو و نیم برابر است. هیچکس دلایل قطعی بروز سرطان مثانه را نمیداند، اما کسانی که مبتلا به سرطان مثانه میشوند، به احتمال زیاد کسانی هستند که نسبت به دیگران بیشتر در معرض عوامل خطرزا قرار دارند. تحقیقات نشان میدهد که مهمترین عامل خطر برای سرطان مثانه مصرف سیگار و موادمخدر است. برخی شغلهای خاص مانند رانندگان کامیون، کارگران صنایع شیمیایی، رنگ، لاستیک، مواد نفتی، چرم و چاپ بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به سرطان مثانه هستند. از علل دیگر میتوان به تحریک مزمن سلولهای پوشاننده مثانه، آلودگیهای انگلی، التهاب مزمن مثانه. عفونتها و داشتن سابقه شخصی یا فامیلی اشاره کرد.
انواع سرطان مثانه
او در مورد انواع سرطان مثانه میافزاید: «انواع مختلفی از سلولهای مثانه میتوانند سرطانی شوند که عبارتاند از:
سلول انتقالی: سرطان مثانه سلول انتقالی شایعترین نوع سرطان مثانه است. سلولهای انتقالی در لایه داخلی مثانه شروع میشوند. سلولهای انتقالی سلولهایی هستند که با کشیده شدن بافت بدون اینکه آسیب ببینند تغییر شکل میدهند.
سلول سنگفرشی: سرطان مثانه سلول سنگفرشی یک سرطان نادر است. زمانی شروع میشود که سلولهای سنگفرشی نازک و مسطح در مثانه پس از عفونت یا تحریک طولانی مدت در مثانه تشکیل میشوند.
آدنوکارسینوم: سرطان مثانه آدنوکارسینوم نیز یک سرطان نادر است. زمانی شروع میشود که سلولهای غدهای پس از تحریک و التهاب طولانی مدت مثانه در مثانه تشکیل میشوند. سلولهای غدهای، غدد ترشحکننده مخاط در بدن را تشکیل میدهند.
علائم سرطان مثانه
دکتر جوزانی در مورد شایعترین علائم سرطان مثانه یادآوری میکند: «یکی از مهمترین علائم سرطان مثانه دفع خون و لخته شدن خون در ادرار است که معمولاً این دفع خون بدون درد و به صورت متناوب است. سوزش ادرار و تکرر ادرار و ادرار دردناک (اغلب به سادگی احساس میشود که چیزی اشتباه است)، دفع ادرار بیشتر از حد معمول، نیاز به دویدن سریع به دستشویی برای ادرار کردن، نیاز به بلند شدن و ادرار کردن در طول شب، احساس بیمار درباره اینکه جریان ادرار کند است یا در برخی موارد، برای دفع ادرار باید فشار بیاورد، احساس نیاز به ادرار پس از دفع ادرار، دفع بیاختیار ادرار و کمردرد در یک طرف از بدن، توده شکمی یا لگنی، بزرگ شدن غدد لنفاوی در کشاله ران هم جزو علائم دیگر این بیماری به حساب میآید. گاهی اوقات بیماران با علائم مربوط به بیماری پیشرفته مانند درد استخوان، درد پهلو، تهوع، استفراغ، ورم پاها، خستگی و یا بیاشتهایی مراجعه میکنند.
تشخیص سرطان مثانه
این متخصص اورولوژی در مورد راههای تشخیص سرطان مثانه میگوید: «در صورتی که بیمار علائمی بر وجود سرطان مثانه بروز دهد، پزشک نشانههای عمومی را بررسی کرده و برای او آزمایشهایی تجویز میکند. ممکن است برای بیمار یک یا چند فرایند مانند معاینه فیزیکی که در آن پزشک شکم و لگن را بهمنظور بررسی وجود تومور مورد معاینه قرار میدهد، آزمایش ادرار که نمونه ادرار جهت اطمینان از وجود خون، سلولهای سرطانی و دیگر نشانهها بررسی میشود، عکسبرداری از کلیهها و مثانه با ماده حاجب درون وریدی تجویز شود. در این روش معمولاً یک ماده رنگی درون رگ تزریق و ماده رنگی در ادرار جمع میشود. سپس آزمایش سیتولوژی ادرار (بررسی سلولهای موجود در ادرار) انجام میگیرد. بررسی نمونه ادرار بیمار که از طریق آن بتوان سلولهای سرطانی را بررسی کرد مورد نظر است. پزشک از لولهای باریک و نورانی (سیستوسکوپ) بهمنظور معاینه مستقیم درون مثانه استفاده میکند و جهت معاینه غشای مثانه، سیستوسکوپ را از درون مجرای پیشاب وارد مثانه میکند. ممکن است لازم باشد بیمار برای انجام این آزمایش بیهوش شود، اسکن استخوان که مانند رادیوگرافی قفسه سینه، علائم گسترش سرطان مثانه به استخوانها را تشخیص میدهد.
سرطان مثانه میتواند در مراحل اولیه (محدود به پوشش مثانه) تهاجمی باشد (به دیواره مثانه نفوذ کند و احتمالاً به اندامها یا غدد لنفاوی مجاور گسترش یابد). در صورتی که در معرض مواد شیمیایی قرار دارید یا بهطور مداوم دخانیات مصرف میکنید، برای غربالگری این نوع سرطان آزمایش سیتولوژی ادرار بدهید. این آزمایش این بیماری را دقیق مشخص میکند.
کنترل و درمان
او میافزاید: «در کنترل و درمان سرطان مثانه، روشهای مختلفی مورد استفاده قرار میگیرد که شامل جراحی، شیمیدرمانی و رادیوتراپی هستند. در صورت تشخیص زودرس سرطان مثانه، شانس بهبود و توقف گسترش آن در مراحل پیشرفته بسیار بیشتر است. از اینرو، با توجه به اهمیت آگاهی عمومی و اطلاعرسانی در مورد این بیماری، میتوان تلاش کرد تا افراد به موقع به این مسئله توجه کنند و از طریق بررسیهای دورهای و مشاوره اقدامات پیشگیرانه انجام شود. روشهای درمان سرطان مثانه بستگی به شرایط خود بیمار و میزان پیشرفتگی سرطان دارد.»
جراحی رایجترین درمان برای سرطان مثانه است. نوع جراحی تا حدود زیادی به مرحله و درجه تومور بستگی دارد. هنگامیکه قسمت بیشتری از مثانه درگیر بیماری سرطان باشد، پزشک ناچار است هنگام برداشتن تومور قسمت سرطانی مثانه را نیز بردارد. برداشتن قسمتی از مثانه هنگامی انجام میگیرد که هیچ آسیبی به وظایف مثانه وارد نشود. وقتی که تمام مثانه برداشته میشود، جراح راه دیگری برای جمعآوری ادرار ایجاد میکند و کیسهای در خارج از بدن بیمار قرار میدهد که ادرار در آن جمع شود، یا اینکه با استفاده از بخشی از رودهها، کیسه کوچکی را درون بدن تعبیه میکند.»
در شیمیدرمانی هم از داروهای مختلف برای درمان سرطان مثانه استفاده میشود. اگر داروهای شیمیدرمانی بهصورت قرص یا داخل وریدی تجویز شوند، میتوانند سلولهای سرطانی را در تمامی نقاط بدن از بین ببرند اما برای شیمیدرمانی منطقهای داروها از طریق مجرای ادراری وارد مثانه میشوند.