افزایش آمار اهدای عضو نیازمند فرهنگسازی است
در مورد مرگ مغزی توضیح دهید و اینکه چه تفاوتی با کما دارد؟
مردهای که قلبش برای چند روز یا چند ساعت با کمک دستگاهها میتپد را مرگ مغزی مینامیم. لفظ مرده را به کار میبریم زیرا سلولهای مغز از بین رفته و کاملاً متلاشی شدهاند، به طوری که فرد مرده به هیچوجه نمیتواند به زندگی بازگردد. مرگ مغزی با کما متفاوت است؛ زیرا در کما شخص هوشیاریاش را ممکن است از دست بدهد اما عملکرد و ساختار مغز متلاشی نشده درحالیکه در مرگ مغزی ساختار مغز متلاشی شده و در نتیجه بازگشت به زندگی به هیچ عنوان وجود ندارد.
چرا به فردی که دچار مرگ مغزی شده تنفس مصنوعی داده میشود؟
به این دلیل که مرکز تنفس در ساقه مغز است و هنگامی که مغز از بین میرود، تنفس هم قطع میشود. ما با دستگاه تنفس مصنوعی شخصی که دچار مرگ مغزی شده را نگه میداریم تا از اعضای او برای بیماران دیگر استفاده کنیم. تنفس مصنوعی به مرده داده میشود؛ زیرا وقتی اکسیژن میرسد عضوی که مانند باتری در بالای قلب وجود دارد که اتوماتیکوار ضربان قلب ما را کنترل میکند، اگر اکسیژن نباشد ممکن است مانند یک خازن هنوز امواج الکترونیکی تولید کند اما در نهایت از کار میافتد ولی اگر ما تنفس مصنوعی را برقرار کنیم این عضو به کار خود ادامه میدهد و باعث میشود ضربان قلب فردی که دچار مرگ مغزی شده ادامه یابد تا بتوان از اعضا او استفاده کرد.
بعد از متلاشی شدن مغز چه اتفاقی برای سایر بافتهای بدن میافتد؟
بعد از مرگ مغزی مواد سمی از بافت مرده آزاد میشوند و سایر سلولهای بدن را از بین میبرند. در واقع این مواد سمی که از مغز ترشح میشوند باعث متلاشی شدن سلولهای مغزی و از کار افتادن تمام سلولهای بدن میشوند. بیماری را که دچار مرگ مغزی شده نمیتوان به کمک دارو نگاه داشت. معمولاً در بخش آیسییو دو یا سه پرستار از بیماران نگهداری میکنند اما مرگ مغزی آنقدر حیاتش ناپایدار است که یک پرستار باید روی سر فردی که دچار مرگ مغزی شده حضور داشته باشد زیرا در یک لحظه دچار ایست قلبی میشود و ما نمیتوانیم از اعضای او برای بیماران استفاده کنیم. اگر خانواده فردی که دچار مرگ مغزی شده دیر رضایت دهند اعضای بدن به تدریج فاسد میشوند و امکان استفاده از عضوها کمتر میشود.
به نظر شما برای فرهنگسازی در مورد مرگ مغزی چه کارهایی باید انجام داد؟
برای اینکه خانواده بتواند درست تصمیم بگیرد باید از قبل بداند که مرگ مغزی چیست. باید در مورد مرگ مغزی به همه مردم اطلاعرسانی کنیم که اگر حادثهای برای عزیزشان که دچار مرگ مغزی شده پیش آمد سریع بتوانند تصمیمگیری کنند و اطلاعرسانی نقش بسیار مهمی در این زمینه دارد. اطلاعرسانی کار پزشکان نیست؛ کار ارگانهای فرهنگی جامعه مانند صداوسیما، رسانهها، ارشاد، روحانیون و ورزشکاران است. اگرچه خوشبختانه در سالهای اخیر همه ارگانها و بسیاری از هنرمندان و ورزشکاران به فرهنگسازی در این مورد کمک کرده اند و بسیاری از مردم با این موضوع آشنا شدهاند اما هنوز ما اول کار هستیم.
آیا در کشور آمار خاصی از افرادی که دچار مرگ مغزی میشوند وجود دارد؟
متأسفانه هر سال حدود ۳ تا ۴ هزار نفر در کشورمان دچار مرگ مغزی میشوند اما حدود هزار نفر اقدام به اهدای عضو میکنند. اگرچه در این زمینه فرهنگسازی شده اما هنوز مردم اطلاع کاملی در مورد این موضوع ندارند و نمیتوانند در آن لحظه حاد و حساس درست تصمیم بگیرند. از این رو اعضای مناسب برای پیوند نیز از بین میرود و این موضوع شایسته کشوری که فرهنگ ایثار دارد و مردمی که نمیتوانند درد همسایه خود را تحمل کنند، نیست. باید فرهنگسازی بیشتری در این باره انجام شود. متأسفانه گاه هم دیده میشود اطلاعاتی غلط در برنامههای تلویزیونی به مردم ارائه میشود و فردی که دچار مرگ مغزی شده دوباره زنده میشود. این در حالی است که با این اقدامات دیگر نمیتوان هیچ انتظاری از مردم داشت. از این رو باید جلوی انتشار اخبار نادرست را گرفت.
در حال حاضر وضعیت اهدای عضو افرادی که دچار مرگ مغزی میشوند چگونه است؟
از هر ۷ نفری که میمیرد یک نفر از آنها دچار مرگ مغزی میشود. در سال ۲۰۲۲ طبق بررسیهای جهانی در ایران، این آمار به هزار و ۲۰۲ نفر رسید و این یعنی اینکه هنوز ما به وضعیت قبل از کرونا هم نرسیدهایم. این در حالی است که جمعیت افزایش پیدا کرده و بایستی آمارها افزایش مییافت. قبل از کرونا روزی ۷ تا ۱۰ نفر به علت نرسیدن عضو پیوندی از بین میرفتند. یعنی هر دو ساعت یک نفر فوت میکرد. حال با افزایش جمعیت، میزان اهدا کاهش پیدا کرده و این نیازمند آگاهی دادن به مردم است؛ زیرا هر مرگ مغزی در حدود ۸ عضو قابل اهدا دارد و اگر خانواده دیر رضایت دهد تنها چند عضو قابل اهدا است.
در مورد کارت اهدای عضو هم توضیح میدهید؟
کسانی که کارت عضویت دارند باید بستگان خود را در جریان این موضوع بگذارند و از آنان بخواهند که بدون فوت وقت این کار را انجام دهند زیرا بستگان در آن شرایط سخت نمیتوانند تصمیم درستی بگیرند و چون رضایت بستگان برای این کار ضروری است خانواده باید رضایت داشته باشد، از این رو در همه کشورها، رضایت خانواده شرط اول است. با دریافت کارت اهدای عضو فرد نظر خود را به خانواده نیز در این باره اعلام میکند. هموطنان ما میتوانند در سامانه اهدای عضو ثبتنام و یا کد ملی خود را به شماره ۳۴۳۲ پیامک کنند که در عرض چند دقیقه کارت اهدای عضو برایشان صادر میشود و میتوانند ویدئویی از خود به جا بگذارند و چند کلمهای نیز با خانوادهشان در این مورد صحبت کنند که اگر اتفاقی برایشان افتاد، خانوادهشان بتواند به آخرین توصیههای آنان عمل کند.
گفتگو: بیتا مهدوی