سرفه مزمن، یک بیماری آزاردهنده
سرفه چیست و چرا به وجود میآید؟
سرفه یکی از شایعترین علل مراجعه بیماران به پزشک است. این بیماری عمل اختیاری یا غیراختیاری پاکسازی گلو و مسیر تنفسی از ذرات خارجی، میکروبها، عوامل تحریککننده، مایعات و موکوس است. سرفه اگر به صورت مدام در فردی وجود داشته باشد، یک علامت کلینیکی محسوب میشود زیرا میتواند به عنوان عامل انتقال و انتشار بیماری محسوب شود. فرد بیمار با سرفه، بیماری خود را به افراد سالم منتقل میکند. هر سرفه با یک دم عمیق و به دنبال آن یک بازدم پرفشار آغاز میشود. در بازدم، ابتدا راه خروج هوا بسته میشود، اما بعد به صورت ناگهانی، راه خروج هوا باز شده و سرفه ایجاد میشود. با هر سرفه، فشار داخل قفسه سینه تا ۳۰۰ میلیمتر جیوه افزایش مییابد. این در حالی است که سرعت خروج هوا در سرفه تا ۲۸۰ متر بر ثانیه یا حدود ۸۵ درصد سرعت صوت میتواند باشد.
عملکرد سرفه چگونه است؟
دو عملکرد عمده سرفه عبارتند از: جلوگیری از ورود جسم خارجی به داخل مجاری هوایی تحتانی و تخلیه مواد مترشحه از مجاری هوایی تحتانی. در واقع میتوان گفت سرفه یک عملکرد دفاعی است، به طوری که اگر این مکانیسم در بدن فردی وجود نداشته فرد مستعد بیماریهای گوناگون ریوی میشود. از اولین کارهای تشخیصی برای بیمارانی که با سرفه مزمن مراجعه میکنند، گرفتن عکس رادیوگرافی از ریه است که در صورت طبیعی بودن عکس، احتمال بیماریهای بدخیم کمتر میشود. علاوه بر این، در صورت لزوم تستهای متعدد دیگری نیز به وسیله پزشک انجام میشود .
چه زمانی سرفه مزمن میشود؟
سرفه بر اساس مدت زمان ایجاد آن به دو گروه حاد کمتر از ۳ هفته و مزمن بیشتر از ۳ هفته تقسیم میشود. شایعترین دلایل ایجاد سرفه حاد عبارتند از: عفونتهای ویروسی و باکتریالی قسمت فوقانی دستگاه تنفس مانند: سرما خوردگی، سینوزیت حاد و گلود درد چرکی. همچنین رینیت آلرژیک و فعال شدن برونشیت مزمن نیز مطرح است. البته بیماریهای دیگری مانند آسم (یک بیماری التهابی طولانیمدت راههای هوایی ریه)، نارسایی احتقانی قلبی (ضعیف شدن عملکرد قلب)، ذاتالریه و آمبولی ریه (لخته شدن خون در ریه) نیز میتوانند با سرفه ظاهر شوند که نیاز به بررسی بیشتری دارند. از شایعترین علل ایجاد سرفه مزمن میتوان به ترشحات پشت بینی به داخل حلق (به دلیل بیماریهای بینی و سینوسها)، آسم، برونشیت مزمن و ریفلاکس (بازگشت محتویات معده به مری) اشاره کرد. از این موارد آنچه کمتر مورد توجه قرار میگیرد، بیماری ریفلاکس است که خود به تنهایی عامل ۲۱ درصد از موارد سرفه مزمن محسوب میشود. این عامل همچنین در بسیاری از موارد باعث تشدید علتهای دیگر سرفه مزمن شده و در صورت درمان ریفلاکس، سرفه بیمار نیز رفع میشود .
مهمترین علت به وجود آمدن سرفه کدام است؟
در سرفه مزمن اولین فاکتور مهم برای مشخص کردن علت، همکاری بیمار با پزشک در مورد سابقه بیماری و علائم همراه آن است. برای مثال اگر بیماری سابقه وجود ترشحات بینی و احساس ریختن این ترشحات از پشت بینی به حلق را بدهد، پزشک معالج میتواند بیماریهای بینی و سینوس را به عنوان علت احتمال سرفه مزمن بررسی کند و در صورتی که بیمار تلخی دهان، نفخ شکم، ترش کردن و درد پشت جناغ سینه را هم داشته باشد باید به ریفلاکس معده به مری مشکوک شد .
در مورد درمان سرفه هم توضیح میدهید؟
اگر سرفه به دلیل ورود ویروس درون سیستم تنفسی بروز یابد، نیاز به درمان فوری دارد، زیرا اگر سرفه درمان نشود، احتمال بروز عفونت و آسیب جدی به ریهها وجود دارد. معمولاً برای این عارضه دارو تجویز نمیشود، اما بهبود سرفه شدید و تنگی نفس، بدون دارو امکانپذیر نیست.
آیا قطع سیگار در افراد سیگاری در بهبود این بیماری مؤثر است؟
در بیمارانی که سیگاری هستند و با سرفه مزمن مراجعه میکنند باید تأثیر قطع سیگار به مدت چهار هفته در از بین رفتن سرفه امتحان شود و در صورت باقی ماندن سرفه میبایست به علل دیگر توجه کرد .