کودکان و اهمیت ارتودنسی دندان
بهترین زمان برای معاینه دندان کودکان جهت پیشگیری از ناهنجاریهای دندان چه سنی است؟
در ابتدا لازم به یادآوری است مجموعهای از عوامل ژنتیکی و محیطی در این اختلال دخیل هستند. به عنوان مثال، بزرگ بودن اندازه دندانها، کوچکی اندازه فک، اختلال در ترتیب رویش، موانع رویشی، زود کشیدن دندانهای شیری، فشارهای عضلانی نامناسب و عادات دهانی غلط مهمترین علت به وجود آمدن دندانهای نامرتب در کودکان است. بهترین سن معاینه برای پیشگیری از ناهنجارهای دندانی ۶ سالگی است، زیرا جوانه دندانهای عقل یا «ولر سوم» معمولاً حدود ۴ سالگی تشکیل میشوند. پس از این مرحله، امکان فعالیت رویشی نیز وجود دارد، اما معمولاً حدود ۲۰ تا ۲۲ سالگی در دهان میرویند. این در حالی است که این رویشها تغییرات بیشتری از خود نشان میدهند و الگوی منحصر به فردی نیز دارند. نامرتب شدن دندانهای قدامی بخصوص در فک تحتانی اواسط تا اواخر دهه دوم زندگی پدیدهای معمولی است و در بعضی جوامع نیز در ۲۰ درصد افراد به وقوع میپیوندد .
چه زمانی باید معاینات ارتدونسی برای کودکان انجام شود؟
بسیاری از مشکلات مرتبط با تکامل دندان و فکها به دخالت درمانهای ارتدونسی برای پیشگیری و ایجاد روند مناسب برای تکامل طبیعی نیازمند است. بسیاری از والدین برای معاینه کودکان خود به کلینیکهای ارتودنسی مراجعه میکنند. اگر مشکلاتی در سیستم فکی- دندانی فرزند آنها وجود دارد در سنین پایین قابل تشخیص، پیشگیری و یا حتی درمان زودرس است و در زمان مناسب نیز درمان میشود. این نوع مراجعات بسیار مؤثر و مفید است و تعداد زیادی از مراجعات ارتودنسی در کشور به این گروه تعلق دارد. در صورتی که کودک در سالهای اولیه زندگی مشکلات شدید فکی – دندانی دارد و والدین نیز متوجه تغییرات شدیدی شدند باید با ارتدونیست مشورت کنند تا با تشخیص به موقع پروتکل درمانی مناسبی برای کودک در نظر گرفته شود. برای مثال، اگر کودکی دچار شکاف لب و کام است و سیستم دندانی – فکی مناسبی ندارد از همان ابتدای تولد باید با یک تیم پزشکی که یکی از آنها متخصص ارتونسی است، مشورت شود. والدین باید در سنین رویش دندانهای شیری دقت لازم را داشته باشند .
چه عواملی باعث نامرتب شدن دندانهای کودکان میشود؟
مکیدن انگشت، عادات دهانی خاص، تنفس دهانی، رشد نامتناسب فکها، سابقه ضربه به دندانها و فکها، کشیده شدن زودتر از موقع دندانهای شیری، وجود دندانهای اضافی و یا کمبود جوانه دندانی از مهمترین عواملی هستند که در مواجهه با مشکلات فوق بسته به نوع و شدت مشکل ممکن است درمانهای اولیه ارتودنسی آغاز شود و یا اینکه بیمار فقط نظارت و معاینات ارتدونسی شود تا از تداخل و افزایش عوامل بیماریزا به موقع پیشگیری شود. اما مورد بعدی که به تمام افراد توصیه میشود این است که پس از رویش ۴ دندان قدامی فک بالا و پایین در فاصله ۶ تا ۸ سالگی حتماً یک معاینه ارتودنسی به عمل آورند تا در مورد تشخیص مشکلات دندانی و اسکلتی به موقع راهنمایی شوند.
در مورد اصلاح عملکردی فک به کمک ارتودنسی هم توضیحاتی بفرمایید ؟
یکی دیگر از دلایل انجام درمانهای ارتودنسی کمک به عملکرد صحیح اعمالی است که در سیستم فکی – دندانی انجام میشود. مهمترین این اعمال عبارتند از تنفس، تکلم و بلع که تمام جنبههای عملکرد فکی را متأثر میسازد. همچنین بیمارانی که ناهنجاریهای شدید فکی دندانی دارند و در بلع و جویدن نیز مشکل دارند این مشکلات به طور واضح پس از درمان بهبود مییابند. به هر حال اگر ۲۸ دندان در مقابل هم به طور صحیح و منظم قرار گیرند، بیمار توانایی و کفایت جویدن بسیار بهتری دارد و این موضوع به طور غیرمستقیم روی سیستم گوارش فرد تأثیر میگذارد. به علاوه امکان تولید بعضی اصوات با دندانهای نامرتب مشکلتر است. افرادی که اختلالات گفتاری دارند در بعضی مواقع نیازمند تغییرات موقعیت دندانها برای تأثیر بهتر درمانهای گفتاری هستند. نکته قابل توجه این است که بر اساس مطالعات انجام شده گرچه عملکرد فک به میزان زیادی از سیستم دندانی - فکی متاثر است، اما موارد بسیاری هم مشاهده شده که فرد با انطباق خود این مشکلات را تا حدودی جبران میکند.
آیا درمانهای ارتدونسی میتواند باعث از بین رفتن اختلالات اجتماعی و روانی در فرد شود؟
بررسیهای انجام شده حاکی از این است عوارض رفتاری و اجتماعی ناشی از اختلالات فرم دندان و فک یکی از مهمترین دلایل مراجعه افراد به کلینیکهای ارتدونسی است. در واقع به این دلیل که ناهنجاری موجود در نمای چهره و دندانها موجب عکسالعملهای متفاوت افراد در روابط اجتماعی، شغلی و حتی خانوادگی میشود، گرایش به سمت اصلاح این مشکلات روزبهروز افزایش مییابد. بسیاری از افراد اعتماد به نفس خود را در پارهای از روابط اجتماعی به علت نمای نامناسب چهره از دست میدهند و این عارضه به دلیل عکسالعملهای متعددی است که دیگران در مقابل آنها دارند. از این دیدگاه، نیاز به درمان ارتدونسی یک زمینه روانشناختی میطلبد و فقط جنبه درمان زیبایی ندارد .
چه افرادی گزینه خوبی برای ارتدونسی دندان نیستند؟
انجام ارتودنسی فقط برای افرادی که دندانهای مصنوعی دارند یا به هر دلیل، فک آنها شکسته یا آسیبدیده، نامناسب و غیرممکن است.