اهمیت رشد طبیعی در کودکان
طی ماههای مختلف میزان طبیعی افزایش وزن و قد کودک به چه ترتیب است؟
در روزهای اول تولد نوزادان ۱۰ درصد از وزن خود را به طور طبیعی از دست میدهند و روز دهم دوباره به وزن زمان تولد خود میرسند. در ۶ ماه اول حداقل افزایش مورد انتظار ۵۰۰ گرم در ماه است؛ به طوری که معمولاً شیرخوار ۵ ماهه وزنش دوبرابر وزن تولد میشود. در ۶ ماهه دوم حداقل افزایش وزن مورد انتظار ماهانه ۲۵۰ گرم است و معمولاً شیرخواران در پایان سال اول سه برابر وزن خود میشوند، اما نوزادانی که نارس هستند معمولاً در پایان سال اول عمر حداقل باید ۶ تا ۷ کیلوگرم افزایش وزن داشته باشند. در این دوره روند رشد کودک به تدریج کند میشود، به طوری که در سال دوم کودک ۲/۵ کیلوگرم وزن اضافه میکند. از آن هنگام به بعد تا زمان بلوغ میزان افزایش سالانه ۲ کیلوگرم است.
روند افزایش قد هم در سال اول عمر شیرخواران ۲ تا ۲/۵ سانتیمتر در ماه است، به طوری که طی سال اول عمر ۲۵ تا ۳۰ سانتیمتر به قد کودک افزوده میشود. افزایش قد در سال دوم ۱۲ سانتیمتر است. میزان افزایش قد در سال دوم نسبت به وزن بیشتر است و کودک یک ساله در پایان سال دوم کشیدهتر و چربیهای زیر پوست کمتر شده و عضلاتش رشد بیشتری می کند. معمولاً سرعت کاهش رشد از ۹ ماهگی پدیدار میشود که کاهش نیاز غذایی کودک را به همراه دارد و والدین را نگران میکند که چرا کودک نسبت به قبل کمتر میل به غذا دارد. طی سالهای سوم، چهارم، پنجم و ششم سرعت رشد آهستهتر شده و با سیری آرامتر ادامه مییابد به طوری که طی این زمان سالانه ۲ کیلوگرم اضافه وزن و ۶ تا ۸ سانتیمتر افزایش قد مورد انتظار است. این روند تا هنگام بلوغ همچنان ادامه مییابد. هنگام بلوغ نیز مجدداً سرعت رشد افزایش یافته و قد نیز به نهایت رشد خود میرسد. این در حالی است که روند تغییرات دور سر در سال دوم کمتر شده و طی سال دوم ۲ سانتیمتر به دور سر افزوده میشود و به حدود ۴۹ تا ۵۰ سانتیمتر میرسد.
چه مواردی موجب کاهش قد و وزن در کودک می شود؟
سلامت کودک متأثر از ۳ عامل است که عبارتند از: سلامت بیولوژیک (توارث و ژنها، سلامت بافتها و سلولهای بدن)، سلامت محیطی (غذای کامل، کافی و سالم، هوا، آب کمتر بودن عوامل بیماریزای میکروبی، وضعیت اقتصادی و اجتماعی) و سلامت روانی (محبت و عشق اطرافیان و والدین)؛ بنابراین کفایت غذا تنها یکی از شرایط لازم برای رشد مناسب است، اما کافی نیست. سلامت سلولهای بدن، عدم وجود عوامل بیماریزای محیطی و محبت کافی به کودک از شروط مهم دیگر برای داشتن سیر طبیعی رشد به شمار میروند.
آیا در تعیین میزان رشد کودک نسبت قد و وزن شاخص مهمی است؟
قد و وزن هر دو عامل مهمی به شمار میروند. در حالت طبیعی مقدار شاخصهای رشد اندازهگیری شده نسبت به سن با اندازههای فعلی کودک مقایسه میشود و مشخص میکنند آیا در واحد زمان رشد کودک طبیعی بوده یا خیر. چنانچه جواب منفی باشد، کودک نیاز به بررسی دارد. سپس اندازه به دست آمده نسبت به جنس و سن را با کودکان مشابه مقایسه میکنند. بدین ترتیب وضعیت رشد کودک نسبت به سایر کودکان مشخص میشود. به هر حال، اگر روند افزاینده باشد چندان نگرانکننده نیست؛ حتی اگر کودک نسبت به کودکان مشابه خود شاخصهای کمتری داشته باشد. در صورتی که روند کند یا متوقف شود تعیین نسبت وزن به قد نیز باید در نظر گرفته شود. در صورتی که کودکی به تازگی دچار کمبود تغذیهای شده، ابتدا روند رشد وزن او متوقف میشود یا کاهش مییابد. اگر این مشکل بیشتر از ۳ ماه ادامه یابد، روند رشد قد کودک نیز دچار مشکل شده و با ادامه این وضعیت روند مغز نیز آسیب دیده و رشد دور سر کودک نیز متوقف میشود؛ لذا در ارزیابی رشد شدت سوء تغذیه، نوع سوء تغذیه و نسبت شاخصهای مختلف رشد اهمیت زیادی دارند.
در مورد سوء تغذیه در کودکان و علائم آن نیز توضیح میدهید؟
سوء تغذیه بزرگترین عامل مرگومیر کودکان در جهان است که به علت دریافت کم و یا زیاد نوع خاصی از مواد مغذی در کودک به وجود میآید. لازم به ذکر است شیوع آن در کودکان زیر ۵ سال در مناطق مختلف کشور متفاوت و میزان آن از ۶/۸ تا ۳۸ درصد است. کمترین میزان سوء تغذیه در بین کودکان استان گیلان (۶/۸درصد) و بالاترین میزان سوء تغذیه در کودکان استان سیستان و بلوچستان مشاهده شده است. علائم سوء تغذیه عبارت است از: خستگی و بیحالی مزمن، وزن کم و لاغری، کوتاه ماندن قد، ضعف در بینایی، اختلال در شنوایی، پریدگی رنگ و خشکی پوست. هرچه سوء تغذیه شدید شود، ریزش یا تغییر رنگ موها، کاهش تمرکز و توجه، تحلیل رفتن عضلات و ماهیچهها، شکنندگی استخوانها، برآمدگی شکم و… نیز به این علائم افزوده میشود. لازم به ذکر است با پیروی از رژیم غذایی مناسب میتوان از بروز آن پیشگیری کرد.