زردی نوزادان و روشهای درمان آن
در مورد زردی نوزادان و علل به وجود آمدن آن توضیح میدهید؟
یکی از بیماریهای شایع دوران نوزادی، زردی است که درمان آن در بسیاری از موارد کار بسیار سادهای است اما در صورت غفلت و عدم تشخیص به موقع، عوارض جبرانناپذیری برای نوزاد به همراه خواهد داشت. زردی عبارت است از تغییر رنگ پوست نوزاد به رنگ زرد که علل مختلفی دارد. یکی از اجزای اصلی دستگاه گردش خون ما، گلبولهای قرمز هستند که هرکدام از این گلبولها در نوزادان به طور متوسط بین ۷۰ تا ۹۰ روز عمر میکنند. این در حالی است که یکی از اجزای اصلی گلبولهای قرمز مادهای به نام هموگلوبین است که از ترکیب آهن و پروتئینی به نام گلوبین به دست میآید. وقتی عمر گلبولهای قرمز به پایان میرسد، این ماده تخریب و در مسیر تخریب آن، ماده دیگری به نام «بیلیروبین» تولید میشود. علت زردی نیز انباشته شدن و تولید بیش از حد طبیعی این ماده در بدن است. در نوزادان تولید بیلیروبین حدود ۲ تا ۳ برابر بیش از بزرگسالان است و به همین دلیل نیز زردی در نوزادان بسیار شایعتر از بالغین است. مولکول بیلیروبین به دو صورت غیرمستقیم (متصل به پروتئینهایی خاص در جریان خون) و مستقیم (در کبد) وجود دارد. نوع غیرمستقیم بیلیروبین را تشکیل میدهد و علت اکثر زردیهای نوزادان نیز افزایش میزان بیلیروبین غیرمستقیم است و به این دلیل که این مولکول در چربی حل میشود میتواند از سدهای مغزی نیز عبور کند و عوارض عصبی برای نوزاد به همراه داشته باشد.
در مورد علائم زردی نیز توضیح میدهید؟
علائم زردی به علت و شدت آن بستگی دارد که عبارتند از: زردی در صورت و پوست سر که قابل مشاهده است، زردی در قسمت سفیدی چشم، زردی در پوست بدن که گسترش مییابد (زردی متوسط)، زردی در کف دست و پا (زردی شدید) که در این حالت، کودک حالت خوابآلودگی غیرطبیعی دارد و دچار مشکلات تغذیهای و در برخی موارد مدفوع روشن و ادرار تیره نیز در نوزاد دیده میشود.
زردی وابسته به شیر مادر چیست؟
نوع دیگری از یرقان وجود دارد که به آن زردی وابسته به شیر مادر میگویند. این حالت به دو نوع زودرس و دیررس دیده میشود. نوع زودرس آن چند روز اول پس از تولد خود را نشان میدهد که به دلیل عدم دفع مدفوع نوزاد ایجاد میشود و درمان آن شیر دادن مکرر مادر به نوزاد است. نوع دیررس آن معمولاً در اواخر هفته اول یا اوایل هفته دوم پس از تولد دیده میشود که به علت کم بودن حرکات رودهای نوزاد ایجاد میشود. برای درمان این نوزادان، معمولاً در صورت زردی شدید ۱ تا ۲ روز شیر مادر را قطع میکنند و دوباره آن را شروع میکنند که در اکثر موارد این نوزادان دوباره دچار زردی نخواهند شد. در زردیهایی که به علت افزایش بیلیروبین مستقیم ایجاد میشود، معمولاً علتی زمینهای وجود دارد که با درمان آن زردی نیز رفع خواهد شد. علت بیماری معمولاً کیسه صفرا یا کبد است. این نوزادان نیاز به شناسایی سریع دارند تا هرچه زودتر بیماری زمینهای آنها درمان و از عوارض زردی در آنها جلوگیری شود.
در مورد روشهای درمان زردی نوزادان نیز توضیح میدهید؟
نور درمانی: اگر در زردی همراه با بیلیروبین غیرمستقیم میزان بیلیروبین از ۱۶ تا ۱۸ واحد بیشتر شود، نوزاد را در بیمارستان بستری میکنند. در این روش درمانی، کودک در زیر یک لامپ مخصوص قرار میگیرد که نوری به رنگی سبز آبی ساطع میکند. این نور ساختار ملکولهای بیلیروبین را تغییر میدهد تا از طریق مدفوع و ادرار دفع شود. در طول این روش درمانی نوزاد تنها پوشش پوشک و محافظ چشم دارد. بسیار دیده شده که خانوادهها در منزل و با استفاده از لامپهای معمولی این کار را انجام میدهند اما باید گفت لامپهای مهتابی هیچ تأثیری در درمان زردی ندارند. نور درمانی بسیار مؤثر است و عوارض اندکی به همراه دارد که از جمله آن میتوان به افزایش دفع آب بدن، اسهال، عوارض پوستی و چشمی اشاره کرد اما همه قابل پیشگیری است. از این روش درمانی در زردی همراه با افزایش بیلیروبین مستقیم هرگز نباید استفاده شود؛ چون با عوارض شدیدی همراه است.
داروها: زردی ممکن است به تفاوت گروه خونی مادر و نوزاد نیز مرتبط باشد. این وضعیت باعث میشود کودک آنتیبادیهایی از مادر داشته باشد که منجر به تجزیه سریع گلبولهای قرمز میشود. تزریق ایمونوگلوبین که نوعی پروتئین خون است، سطح آنتیبادی را در بدن کاهش میدهد و در نهایت منجر به کاهش زردی میشود. همچنین احتمال نیاز به تعویض خون نیز کمتر میشود؛ گرچه همه این موارد احتمالی است و هیچ نتیجه قطعی را نمیتوان پیشبینی کرد.
تعویض خون: زمانی که زردی بسیار شدید باشد و با هیچ روش درمانی بهبود نیابد، در نهایت نوزاد به این روش تحت درمان قرار خواهد گرفت.