آندومتریوز؛ مهمترین عامل ناباروری
آندومتریوز چیست و بر اثر چه عواملی به وجود میآید؟
آندومتریوز بیماری خوشخیم شایعی است که در خانمها باعث درد و نازایی میشود. این بیماری بیشتر خانمها را در سنین باروری مبتلا میکند. در اندومتریوز بافتی شبیه پوشش داخل رحم در سایر نقاط بدن مانند: تخمدان یا سطح داخلی لگن رشد میکند و رشد این بافت باعث ایجاد التهاب، چسبندگی و کیستهای خاص آندومتریوز در تخمدان میشود که باعث بروز علائم دردناک میشود؛ از این رو باید زودتر تشخیص و درمان شود. هنوز علت بروز این بیماری مشخص نشده اما برگشت خون قاعدگی، عمل جراحی و برداشتن رحم و ریختن سلولهای آندومتر به حفره لگن در اثر برش جراحی، انتقال سلولهای آندومتر توسط رگهای خونی و یا اختلال در سیستم ایمنی از علل ابتلا به آندومتریوز عنوان شده است. ژنتیک نیز نقش مهمی در بروز این بیماری دارد، به طوری که از نسلی به نسل دیگر تشدید میشود. از علل دیگر ابتلا به این بیماری میتوان به پایین بودن شاخص توده بدنی، داشتن سیکلهای پریود کوتاه، پریودهای سنگینی که بیش از یک هفته طول بکشد، تجربه اولین پریود در سنین پایین، یائسه شدن در سنین بالاتر، نداشتن تجربه زایمان، بالا بودن سطح استروژن و ابتلا به بیماریهایی که مانع خروج خون از بدن در دوران پریود میشود اشاره کرد.
در مورد علائم و نشانههای آندومتریوز نیز توضیح میدهید؟
آندومتریوز با علائم مختلفی همراه است که اصلیترین آن درد است که میتواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. این درد معمولاً در نواحی شکم، لگن و کمر احساس میشود. سایر علائم عبارتند از: درد کمر در زمان پریود، گرفتگیهای شدید در زمان پریود، درد حین دفع یا ادرار، خونریزی شدید یا غیرمعمول، وجود خون در مدفوع یا ادرار، اسهال یا یبوست، رابطه جنسی دردناک، احساس خستگی که از بین نمیرود و مشکل در باردار شدن.
آندومتریوز به چند دسته تقسیم میشود؟
بر اساس ناحیهای از لگن یا شکم که بافت مشابه با آندومتر در آنجا رشد کرده، انواع آندومتریوز میتواند به چهار دسته اصلی طبقهبندی شود که عبارتند از:
آندومتریوز صفاقی سطحی: در این نوع بافت آندومتر روی صفاق، غشای نازکی که شکم و لگن را پوشانده، مشاهده میشود. بافت آندومتر به صفاق میچسبد و سطحیترین نوع آندمتریوز است.
آندومتریوما: که به آن کیستهای شکلاتی نیز گفته میشود، کیستهای پر از مایع تیره در اندازههای متفاوت هستند که بیشتر در تخمدانها تشکیل میشوند.
آندومتریوز صفاقی عمیق: در این نوع از آندومتریوز که نادر است علاوه بر رحم میتواند به اندامهای دیگر مانند تخمدانها، راستروده، مثانه و رودهها که در داخل یا خارج از حفره رحم قرار دارند نیز حمله کند.
آندومتریوز دیواره شکم: در برخی موارد بافت آندومتریوز میتواند روی دیواره شکم رشد کند. این بافت معمولاً در محل برش سزارین یا محل برش سایر عملهای شکمی و ناف ایجاد میشود و هر ماه با خونریزیهای دوران پریود در این مناطق درد و تورم نیز دیده میشود.
آندومتریوز چگونه باعث ناباروی میشود؟
از هر 5 ناباروری 2 مورد به علت این بیماری است. اگر آندومتریوز سبب اختلال در اندامهای تولیدمثل شود، توانایی برای بارداری میتواند به یک مشکل تبدیل شود. هنگامی که بافت آندومتر به دور تخمدانها میپیچد، میتواند مانع از آزاد شدن تخمکها شود. این بافت میتواند مانع از ورود اسپرم به لوله فالوپ شود. همچنین این بافت میتواند مانع از لغزش تخمک بارور شده از لولهها به سمت رحم شود.
چگونه میتوان از بروز این بیماری پیشگیری کرد؟
پیشگیری از آندومتریوز به طور کامل امکانپذیر نیست، اما چند عامل میتواند به کاهش ریسک ابتلا کمک کند که عبارتند از:
باردار شدن: بارداری ممکن است به کاهش علائم آندومتریوز کمک کند و به نظر میرسد اثر محافظتی دارد.
شیردادن: شیردهی میتواند به کاهش ریسک ابتلا به این بیماری کمک کند.
حفظ وزن در محدوده سالم: حفظ وزن مناسب و داشتن رژیم غذایی سالم میتواند به مدیریت بهتر علائم کمک کند.
شروع پریود در سنین بالاتر: شروع پریود در سنین بالاتر به طور نسبی میتواند به پیشگیری از آندومتریوز کمک کند.
در مورد روش درمان این بیماری هم توضیح میدهید؟
این روش از درمانهای دارویی تا درمانهای جراحی متفاوت است. روش درمان بسته به شرایط بیمار و شدت علائم بیماری دارد که توسط پزشک تعیین میشود و شامل دارو درمانی، هورمون درمانی، جراحی و … است. جراح میتواند بافت آندومتر را خارج کند که در نتیجه مسیر عبور اسپرم برای باروری تخمک آزاد میشود. اگر جراحی گزینه درمانی نباشد میتوان از روشهای لقاح مصنوعی که احتمال بارداری را بالا میبرند استفاده کرد. در گروهی از بیماران که چسبندگیهای بسیار شدید لگن دارند، نیاز است تا اقدامات جراحی برای آنها انجام شود و این امکان وجود داشته باشد تا حد بسیاری علائم بیمار بهتر شود. روشهای مختلف جراحی برای درمان آندومتریوز عبارتند از:
- لاپاراتومی: از روش جراحی لاپاراتومی نیز برای درمان آندومتریوز استفاده میشود. در این روش، شکم برش میخورد و بافت را میسوزانند و از بین میبرند.
- لاپاراسکوپی: از روش لاپاراسکوپی، هم برای تشخیص و هم برای درمان آندومتریوز استفاده میشود. این عمل توسط دستگاهی به نام لاپاراسکوپ انجام میشود که توسط برش بسیار کوچک وارد حفره رحمی میشود.